علی محمدی؛ فاطمه تسلیم جهرمی
تعزیه به نمایش های آیینی منظوم، محزون و عامیانه ای گفته می شود که بیانگر واقعۀ شهادت امام حسین(ع) و یارانش در سال 61ق در صحرای کربلاست. معمولاً دو اصطلاح «تعزیه» و «شبیه» را به جای یکدیگر به کار میبرند؛ درحالی که آن دو متفاوت اند. با تکامل این گونۀ عامیانه، طنز و مطایبه به شبیه نامه ها وارد شد. همچنین گونهای نمایش تعلیمی به وجود آمد که افزون بر غم انگیزی، خندهآور و مضحک بود و تعزیه یا شبیه «مضحک» نام گرفت. طنز و مطایبه در تعزیه و شبیه نامه ها، کارکردهایی مانند تحقیر اشقیا، تشفی خاطر شیعیان عزادار و تمسخر مظاهر قدرت دارد.برخی ویژگی های زبان طنز و مطایبه در شبیه و تعزیه ها عبارت اند از: تضاد، بزرگ نمایی، کوچکنمایی و به کارگیری گفتاری عامیانه. این پژوهش با روشی توصیفی – تحلیلی، ضمن بیان پیشینۀ طنز در این گونه، نشان می دهد که بیان طنز آمیز به همراه شگردهایش در آثار نمایشی حزن انگیز نیز وجود دارد.
منبع: فرهنگ و ادبیات عامه، دوره 5، شماره 13، فروردین و اردیبهشت 1396
