به سایت موزه نسخ خطی، آثار فرهنگی هنری و کتابخانه دکتر محفوظی خوش آمدید.
تاریخچه
موسسه پژوهشی ابن‌سینا
موسسه پژوهشی ابن‌سینا از همان آغاز تأسیس خود (در سالهای پایانی دهه‌ی (1360) با تجلیل از نام والای فیلسوف بزرگ اعصار، (ابوعلی سینا)، کوشید تا روزگاری که سودجویی و منفعت‌طلبی، سکه رایج عصر شده است، فعالیت خود را بر مدار تعظیم الهی و تکریم از عالمان و اندیشمندان و شاخه‌های گوناگون دانش قرار دهد.
ساختمان موسسه پژوهشی ابن‌سینا (بجز مدت کوتاهی که در بلوار کشاورز قرار داشت) بیش از یک دهه در شهرک قدس (خیابان ایران‌زمین) واقع بود. در طی این مدت، موسسه پژوهشی ابن‌سینا توانست با استمداد از حسن توفیق الهی، خدمات بسیاری به فرهنگ و دانش تمدن اسلامی –ایرانی ارائه کند.
انتشار بیش از هفتصد عنوان کتاب و مقاله‌های پژوهشی در رشته‌های مختلف علوم انسانی و نیز مباحث تکنولوژیک، گوشه‌ای از فعالیت‌های موسسه پژوهشی ابن‌سینا بوده است. این موسسه همچنین با ارتباط با مراکز علمی جهان – نظیر یونسکو، دانشگاه آکسفورد، دانشگاه نیویورک، دانشگاه مسکو و مراکز اسلامی هامبورگ و …- و نیز با راه‌اندازی پایگاه اینترنتی از اواخر دهه هفتاد تاکنون توانسته است نقش مؤثر در تعامل و تبادل فرهنگی با مراکز علمی معاصر بر عهده گیرد.
دایرة‌المعارف انسان‌شناسی
خوشبختانه در دهه‌ی نخست پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، تدوین انواع دایرة‌المعارف‌ها در رشته‌های گوناگون سیری صعودی یافت و در زمینه‌های مختلف علوم انسانی و حتی علوم تجربی، فرهنگ‌نامه‌ها و دایرة‌المعارف‌های ارزشمندی چه به زبان فارسی و چه به زبان‌های دیگر پدید آمد.
فکر تدوین دایرة‌المعارف انسان‌شناسی مبسوطی که به موضوع “انسان” و شناخت اطوار وجودی او در نشئات مختلف عینی و ذهنی بپردازد، اساساً از سالهای بسیار دوری اندیشه‌ی مؤسسان مرکز را به خود مشغول داشته بود؛ اما ثمرات عملی این طرح، در سالهای آغازین دهه‌ی 1370 به بار نشست و “طرح جامع تدوین دایرة‌المعارف انسان‌شناسی ” مجال ظهور یافت. این طرح، پس‌ازآنتشار، به نهادهای علمی – فرهنگی متعددی در سراسر جهان ارسال شد و با استقبال خیره‌کننده‌ای در محافل گوناگون مواجه گشت.
از آن میان تصویب طرح مذکور (در زمره‌ی طرح‌های نظارت‌شده) از سوی نهادهای ریاست جمهوری، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و همچنین سازمان علمی فرهنگی آموزشی ملل متحد (یونسکو) مثال‌زدنی است. مرکز دایرة‌المعارف انسان‌شناسی از همان ابتدا با دو دیدگاه (به هم‌آمیخته) پیش‌بینی‌شده بود: هم در محدوده‌ی دانش تخصصی انسان‌شناسی و هم فارغ از این ساحت، اما همچنان با موضوع و هدف “انسان “، فعالیت خود را در خدمت‌رسانی به فرهنگ ادامه داده است.
رشته‌هایی از معارف بشری که به پژوهش ژرف و بازکاوی ” انسان ” پرداخته‌اند بی‌شمارند به‌جز شاخه‌های مجزای انسان‌شناسی که در بین علوم انسانی، جایگاهی والا و تاریخی طولانی‌تر دارند، بیش و کم همه‌ی رشته‌های علوم انسانی بر مدار شناخت انسان، کاوش در کردار و پندار او بناشده است. روانشناسی، جامعه‌شناسی، حقوق، اقتصاد و حتی فلسفه، عرفان و دین‌پژوهشی جملگی خیال بازشناسی انسان را در سر می‌پرورانند.
از این رو مرکز دایرة‌المعارف انسان‌شناسی، هم مقالات و کتاب‌هایی با صبغه‌ی آنتروپولوژیک (به معنای دقیق کلمه) را به زیور طبع آراسته و هم با مقالاتی با دیدگاه‌های فقهی، حقوقی، فلسفی، عرفانی، روان‌شناختی و اقتصادی این گستردگی در تعریف عملیاتی رفته‌رفته تدوین‌کنندگان طرح اولیه را بسیار طولانی‌تر از زمان پیش‌بینی‌شده به تهیه‌ی مقدمات تدوین دایرة‌المعارف وا‌داشت و سالهای بسیاری را مصروف خود ساخت.
سرانجام در سالهای پایانی دهه‌ی 1370 فعالیت زیرمجموعه‌های در دایرة‌المعارف تمرکز یافت و ” مرکز دایرة‌المعارف انسان‌شناسی ” جهت هماهنگی و یک‌سویه کردن امور علمی – اجرایی به ریاست دکتر صادق محفوظی تأسیس شد. هسته‌ی اولیه گروه‌های مطالعاتی حتی پیش از سازمان‌دهی مرکز دایرة‌المعارف انسان‌شناسی در بطن موسسه پژوهشی ابن‌سینا وجود داشت. پژوهشگران و نویسندگان پراکنده‌ای که در شاخه‌های مختلف علوم انسانی، دست در کار تدوین مقالات علمی بودند بعدتر تحت نظارت مسئولان علمی دایرة‌المعارف گروه‌های منسجمی را تشکیل دادند که با اضافه شدن محققان دیگر در قالب گروه‌های مطالعاتی جدید به تهیه و نگارش مدخل‌های دایرة‌المعارف پرداختند.
موزه نسخ خطی و آثار فرهنگی دکتر صادق محفوظی
از سالهای بسیار دور علاقه‌های فردی مدیریت مرکز (دکتر صادق محفوظی) به جمع‌آوری و تحقیق در نسخه‌های خطی، مجموعه‌ی شخصی بسیار نفیسی شد که رفته‌رفته به یکی از موزه‌های گران‌سنگ و منحصربه‌فرد در خاور‌میانه بدل شد. با اینکه جملگی این آثار خطی نفیس و ارزشمند با زحمات بسیار و هزینه‌های شخصی مدیریت مرکز (و همچنین والد ماجدشان) در طی سالها فراهم‌شده بود اما در چند مخزن مجزا و دور از هم نگهداری می‌شد که نظم بایسته‌ی نداشت.
از سوی دیگر بیم آن می‌رفت که مهم‌ترین هدف و انگیزه‌ی خرید و حفظ این آثار گران‌قدر، یعنی در دسترس و معرض نمایش گذاشتن آن‌ها برای استفاده‌ی پژوهشگران و جامعه‌ی فرهنگی کشور با این پراکندگی آثار برآورد نشود و محققان دانشور، از وجود این آثار منحصربه‌فرد بی‌خبر بمانند.
مجموع این عوامل و نگرش هنری و فرهنگی دکتر صادق محفوظی و اندیشه تحقیق در ذات و درون شیوه‌های فکری و گرایش‌های ذوقی پیشینیان موجب شد بخشی از طبقات ساختمان مرکز دایرة‌المعارف در قالب موزه و نمایشگاه‌های دائمی آثار خطی فرهنگی و هنری در معرض دید عموم و علاقه‌مندان اختصاص و بخش نسخه‌های مذکور را در یک مکان مناسب جای دهد.