علیرضا پاشایی
(رئیس اداره میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان مراغه)
علی آذر
(مدرس دانشگاه پیام نور ، دانشجوی دکتری جغرافیا – برنامهریزی شهری دانشگاه تبریز)
چکیده:
گردشگري در 83 درصد كشورهاي در حال توسعه، يكي از منابع اصلي درآمد و در يك سوم كشورهاي فقير، عمده ترين منبع درآمد بوده است. بررسي در خصوص وضعيت صنعت گردشگري كشور ايران حاكي از آن است كه به لحاظ سهم بخش گردشگري از توليد ناخالص داخلي، كشور ايران در ميان 174 كشور جهان رتبه 86 و در ميان كشورهاي حاشيهي خليج فارس جايگاه سوم را پس از بحرين و قطر به خود اختصاص داده و نيز در زمينه ي سرمايه گذاري در صنعت گردشگري، كشور ايران در ميان 174 كشور جهان رتبه 172 و در ميان كشورهاي خاورميانه در رتبهي آخر قرار گرفته است. ایران از نظر جاذبه های گردشگری، طبیعی، آب و هوا و باستانی به ترتیب مقام های، دهم، پنجم و چهارم جهان را داراست ولی از بازار توریسم درمانی سهمی شاخص نبرده است.گردشگري درماني و بهداشتي امروزه از رو به رشدترين بخش هاي صنعت گردشگري جهان است که باعث شده سازمان هاي دست اندرکار و کشورهاي علاقمند به توسعه گردشگري توجه خود را به اين بخش از صنعت توريسم جلب و براي آن برنامه ريزي کنند.زندگي صنعتي در بيشتر کشورهاي دنيا الزاماتي را با خود همراه دارد و نيازهايي را نيز براي مردم جوامع مختلف ايجاد کرده است. علاوه بر اين جاذبه هاي طبيعي و روش هاي درماني توريسم درماني به دلايل اقتصادي نيز مورد توجه قرار مي گيرد، زيرا که صادرات خدمات پزشکي يک اصل شناخته شده براي تقويت ساختار بهداشت و درمان کشورها است.
در سطح شهرستان مراغه 5 چشمه آب درمانی وجود دارد که از مهمترین آنها می توان به شورسوی چایباغی و آب شور گشایش اشاره نمود. در شرایط کنونی هیچ گونه خدمات رفاهی – تفریحی و اقامتی در کنار این آبها وجود ندارد و نظارت چندانی بر ساماندهی و احیای آنها صورت نمی گیرد که این امر مخصوصاً در تابستان مشکلات اجتماعی – اقتصادی زیادی را ایجاد می نماید و صدمات زیادی متوجه محیط زیست منطقه می شود. با برنامه ریزی مناسب و هماهنگ و ایجاد استخرهای درمانی در کنار آب های معدنی، می توان یک جاذبه اساسی و قوی برای شهرستان مراغه و استان فراهم نمود که با این امر بر میزان گردشگران ورودی افزوده می شود. با توجه به خاصیت آبهای درمانی شهرستان مراغه، حوزه نفوذ مستقیم گردشگران تا شهرهای استان آذربایجان غربی از جمله میاندوآب هم می رسد. با توجه به استفاده مداوم گردشگران از این آبها، هزینه تبلیغات پایین خواهد آمد.
به طور کلی سرمایه گذاری در زمینه آبهای درمانی شهرستان مراغه، ضمن تعریف منطقه گرایی جدید اقتصادی و ایجاد اشتغال مستقیم، تهدیدات را به فرصتهای اقتصادی و اجتماعی تبدیل خواهد نمود و از این طریق گام اساسی در رشد اقتصادی شهرستان مراغه برداشته خواهد شد.در این مقاله ابتدا به معرفی آبهای درمانی منظقه پرداخته شده است، سپس راهبردهای اساسی توسعه اقتصادی شهرستان مراغه با تاکید بر سرمایه گذاری در زمینه آبهای معدنی ذکر گردیده است.
مقدمه
صنعت جهانگردي، يکي از پردرآمدترين راهکارها به منظور جذب سرمايه در تمامي دنياست. در اين ميان بسياري از جهانگردان با هدف درمان يا دسترسي به قابليتهاي درماني به کشورهاي ديگر سفر مي کنند و توريسم درماني امروزه يکي از راهکارهاي اصلي جذب جهانگردان و ورود ارز به کشورهاست. به همين دليل امروزه در نقاط مختلف جهان روشهاي درماني طبيعي مانند استفاده از چشمه هاي آب گرم بسيار مورد توجه قرار مي گيرد و تمامي اقشار اعم از کم درآمدها و پردرآمدها به سمت اين نوع از گردشگري تمايل دارند. چشمه هاي آب گرم محل هايي مناسب براي ايجاد اقامتگاه هاي گردشگري است که با ايجاد مراکز تفريحي و ارائه سرويس ها و امکانات در اين نقاط مي توان آنها را به مقاصد گردشگري درجه اول براي گردشگران تبديل کرد، زيرا همزمان هم لحظه هايي مفرح و پرهيجان خواهند داشت و هم به سلامت و آرامش دست مي يابند. افزون بر اين جاذبه هاي طبيعي و روشهاي درماني توريسم درماني به دلايل اقتصادي نيز مورد توجه قرار مي گيرد، زيرا صادرات خدمات پزشکي يک اصل شناخته شده تقويت ساختار بهداشت و درمان کشورهاست. علاوه بر اين، درآمد توريسم درماني نيز مي تواند براي کشورها بويژه کشورهاي آسيايي که به حرکت در روند توسعه مي انديشند وسوسه انگيز باشد. ؛سهم ايران از 45 ميليون گردشگر آب درماني در حد خیلی پایینی قرار دارد.
خاصیت آبهای درمانی
استفاده از آبهای معدنی در درمان بیماریهای خاص در دورانهای مختلف حیات بشری در علم پزشکی مورد استفاده قرار می گرفته است. از مهمترین آثار درمانی آبهای معدنی به عنوان هیدروتراپی تاثیر بر دستگاه گوارش از طریق ازدیاد تبادلات بافتی اثر ضد سمی و نیز آثار ضد حساسیت می باشند و با توجه به موقعیت جغرافیائی مطلوب چشمه های آبگرم در محيطي آرام با نشاط و خارج ازهر نوع آلودگي هاي صنعتي موجب تسكين روح وجان مراجعان به اين اماكن مي شود.
هر ایستگاه معدنی دارای یک نوع آب با ویژگیهای انحصاری می باشد. بطوریکه آبهای سولفاته سدیک سرد مدر بوده آبهای سولفاته سدیک و منیزین ملین و آبهای بیکربناته سدیک موثر برحالت تعادل اسید و بازی اعضاء است. آبهای کلروره سدیک قوی محرک قوا در اثر مصرف خارجی و نیز موثر در بیماریهای زنانه آبهای سولفوره سدیک رادیو اکتیو گرم در بیماریهای دستگاه تنفسی و سرانجام آبهای رادیواکتیو باعث فعالیت و ترمیم سلولی و بافتی ازدیاد کلسیم سازی مدر باز کننده عروق آرام بخش و باکتری کش است.
در حقیقت می توان گفت آب های معدنی به عنوان داروهای شفا بخش طبیعی می باشند که توسط پزشکان متخصص تجویز و مصرف می گردند. خواص آب چشمه های معدنی به شرح زير طبقه بندی شده است:
آبهای کلروه: اين نوع آبها اگر به صورت خارجی ( حمام کردن ) مصرف شوند، در درمان بيماريهای رماتيسم ، لنفاتيسم ، بيماريهای زنانه و تورم موضعی موثرند. مصرف اين نوع آب به صورت بخور ، غرغره و شويه بينی در درمان بيماريهای تنفسی موثر است . حمام کردن با اين آب موجب گشادی رگهای خونی می شود . اين نوع آبها اگر آشاميده شود صفرا آورند و ترشحات دهان و معده را افزايش می دهند و حرکات روده ها را نيز افزايش می دهند و گاهی ملين هستند.
آبهای گوگردی: ورود گوگرد به دستگاه متابوليسم بدن باعث بروز فعل و انفعالات مختلف در اين دستگاهها شده و در درمان بيماريهای مختلف تنفسی ، رماتيسم و بيماريهای جلدی موثر واقع می شود.
آبهای کلروه سولفاته: اين نوع آبها خاصيت تسکين دهندگی ، ضدخارش ملين و صفرا آور دارند.
آبهای کلروه سديک: مصرف خارجی اين آبها محرک قوا است وبرای درمان برخی از بيماريهای زنانه مورد استفاده قرار می گيرد. (http://moteltehrani.com)
بنابراين اثرات مستقيم آب درماني مي توان به اين موارد اشاره نمود:
– عضو يا اعضايي که بخاطر نداشتن عصب وعضله درخشکي حرکت ندارند. به دليل سبک شدن بدن درآب، اين اعضاء توسط عضلاتي که اعصاب دارند به حرکت در مي آيند.
– جريان خون عضو فلج زياد شده وتغذيه آن بهتر مي شود.
– از تحليل رفتن عضلات نيمه فلج جلوگيري مي شود.
– از اثرات مستقيم آب درماني ايجاد روحيه نشاط و شادابي و سرزندگي وجلوگيري از عوارضي همچون خمودگي، گوشه نشيني و رکود است که منجر به افسردگي وناراحتي هاي روحي ورواني مي گردد.
– اسپاسم يکي از معضلات بيماران نخاعي است ، آب تا حد بسيار زيادي اسپاسم را کم مي کند. بخصوص اگر اين آب گرم باشد.
– اثرات گرما نيز به حرکت در آب اضافه شده وتأثير بسزايي درکاهش اسپاسم مي گذارد.
– افزايش گردش خون و گرم شدن نواحي دردناک روي دريچه درد درشاخ نخاع اثر گذاشته و از شدت درد مي کاهد.
منبع :
جستارهايي در ميراث اسلامي (مجموعه مقالات، يادداشتها، اسناد و متون)
دفتر سوم (ويژهنامة مراغهپژوهي)
به كوشش: دكتر مسعود غلاميّه، دكتر یوسف بیگباباپور