نویسنده: علی ططری
مرکزیت تهران و وجود دولت و دربار در این شهر در دوره قاجار موجب شد از هر جهت گسترش یابد. به ویژه همان گونه ای که در سطور پیشین اشاره شد، این روند رو به رشد از دوره ناصری سرعت بیشتری یافت و در دوره مظفرالدین شاه به اوج خود رسید. اما سؤال اینجاست آیا به همان اندازه ای که تهران گسترش می یافت امکانات رفاهی آن نیز ایجاد می شد؟ از چند رساله ای که از دوره ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه قاجار به جای مانده است، مشخص می گردد پاسخ این سؤال منفی است. از گواهان این مدعا یکی، همان رساله قانون مظفری نوشته عبدالحسین خان ملک المورخین سپهر است که در دوره مظفرالدین شاه نگاشته شد. در این رساله، شرایط زیست محیطی تهران در دوره مظفرالدین شاه این چنین بیان شده است:
« در اصلاح مجرای آب دارالخلافه تمام امراضی که در شهر پیدا می شود به واسطه بدی آب شهر است، زیرا که آبی کهدر آن از فضلاب سگ و گربه و شتر و اسب و قاطر و الاغ و گوسفند و اطفال انسان و آب های ماست گندیده و آب پنیر و هندوانه و خربزه گندیده و آب دیزی پزی و صابون پزی و غیره و غیره باشد، چگونه مورث امراض غریبه نمی شود؟ و اگر بعضی کسان آب جاری در عمارات دارند و ازین اب مشروب نمی شوند، ناچار از بعضی اغذیه و مطبوخات که ازین آب در آن استعمال شده اکل و شرب می کنند. به علاوه، وقتی هوای شهر از این آب متعفن شد، هر کس استشمام این هوای متعفن را می نماید، مبتلای به هر گونه مرض می شود….»
پیام بهارستان، 1388 شماره 6
منبع: پرتال جامع علوم انسانی
