افسانه حصیری*
درآمد:
کنکاش در اوراق کهن میراث مکتوب، بسیاری از زوایای پنهان و گنگ پیشینیان را آشکار و روشن می سازد و بر ماست که این نویافته را شناسایی و به شیوه ای صحیح بر آیندگان منتقل نماییم. یکی از این آثار گرانقدر در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی اثری است در مجالس تعزیۀ سالار شهیدان (ع) و یاران وفادارش که در چهل مجلس سروده شده است. این اثر متعلق به میر سلام الله مجرم مراغی است که تا به حال کسی بر آن وقوف نداشته و در هیچ یک از منابع بدان اشاره نشده است. این نسخه که به احتمال زیاد منحصر به فرد است، از جنبه های مختلف قابل ملاحظه است که ذیلاً پس از معرفی صاحب اثر، به معرفی آن خواهیم پرداخت.
میر سلام الله موسوی مراغی، متخلص به مجرم
حاج‌ميرسلام‌الله موسوي، فرزند محمدباقر، مشهور به حاجي‌كبيرآقا، ملقب به مجذوب عليشاه و متخلص به مجرم بوده ، در مراغه سكونت داشت. وي از اعيان و اكابر و معاريف مراغه بود. در بدايت حال با تصوّف و عرفان مخالفت شديد داشت، وقتي به صحبت جنّت عليشاه رسيد، تغيير حال داده و به دست وي به فقر مشرّف شد و به مقامات عاليه رسيد. وي از نوادگان مير عبدالفتاح موسوي (اشراق) مراغي بود.
مرحوم عبرت نائینی در تذکرۀ مدینه الادب خود، از او به بزرگی یاد کرده و گوید: «مروّج شریعت و هادی طریقت، پیر معرفت و سلطان حقیقت، الحاج میرسلام الله، المدعو بحاج کبیرآقا، الملقب بمجذوب علیشاه، رضوان الله علیه…».
وی شاگردان بسیاری تربیت نمود که می توان از عاشق مراغی، رضاقلی میرزا مجنون مراغی، مولی عبدالوهاب فخرالمتألهین، فتح الله مقدم مراغی و غیره نام برد. همچنین وی صاحب دو فرزند دانشور به نامهای میرزا اسحاق مجتهد مراغی و میرزا رضا صدرالعلماء بود.
نشسته از چپ: میرزا اسحق، فرزند کبیرآقا میرزا رضا، فرزند کبیرآقا
سال تولد مجرم، چنان که از گفتار خود ایشان استنباط می شود:
سنۀ یکهزار و سیصد و هفت دو سنه مانده عمر من بر شصت
و با توجه به این که در سن هشتاد و یک سالگی در سال هزار و سیصد و سی وفات یافته، سال تولد او به سال 1249 هـ.ق. بوده است. عبرت نائینی دربارۀ وفات وی می نویسد: «به پرواز کردن طایر روح خود از قفس تن به بوستان قدس اشاره کرده، می فرماید:
سال هشتاد و یک قران من است ماندن این جهان زیان من است
همچو بلبل روم به گلشن خویش محفل قرب گلستان من است»
منبع :
جستارهايي در ميراث اسلامي (مجموعه مقالات، يادداشت‌ها، اسناد و متون)
دفتر سوم (ويژه‌نامة مراغه‌پژوهي)
به كوشش: دكتر مسعود غلاميّه، دكتر یوسف بیگ‌باباپور
