ناصر صدقی
چکیده: جریان تصوف در ایران عصر سلجوقی از حیث اصول و مبانی فکری، شکل واحدی نداشت و بسته به شرایط تاریخی و زمینه های اجتماعی و فرهنگی هر منطقه از ویژگی های خاصی برخوردار بود. با توجه به گستردگی جغرافیایی و تنوع جریان های فکری تصوف در ایران عصر سلجوقی، پژوهش حاضر متمرکز در پرداختن به ویژگی های وعرفتی و روش شناختی جریان فکری تصوف و ارتباط با زمینه های اجتماعی این مسأله، بر منطقۀ عراق عجم تمرکز نموده است و مباحث آن بر مبنای این مسأله شکل گرفته است که چه نسبتی بین ویژگی های اجتماعی و فرهنگی عراق عجم با مبانی معرفتی تصوف رایج در این منطقه وجود دارد؟
تصوف رایج در حوزۀ فرهنگی – جغرافیایی عراق عجم در عین برخورداری از مبانی فقهی و ویژگی های زهد و ریاضت در اسلام، دارای گرایش های عاشقانه و فلسفی متأثر از آموزه های مسیحی و یونانی و زرتشتی نیز بود. تصوفی مبتنی بر دو رویکرد معرفتی و روش شناختی متفاوت اما به هم پیوسته عقلی – فلسفی و ذوقی – عاشقانه که اصول و مبانی فکری شکل ذوقی – عاشقانۀ آن توسط عرفای اندیشمندی چون احمد غزّالی و عین القضات و شکل بحثی – ذوقی یا عقلی – شهودی آن توسط شیخ اشراق سهروردی تئوریزه شده بود.
تاریخ نامه ایران بعد از اسلام، سال دوم، پاییز و زمستان 1390 شماره 3
منبع: پرتال جامع علوم انسانی
