خدیجه شاه‌محمدی؛ کبری روشنفکر؛ حجت رسولی
چکیده: فرهنگ عامه به شناخت عادات، رسوم، حکایت ها، باورها، سرودها، مثل ها و گفتار شفاهی مردم می پردازد و امروزه در حوزه های مختلف علوم انسانی، ازجمله جامعه شناسی و شاخه های آن، تاریخ، روانشناسی، ادبیات، هنر و حتی ادیان بررسی می شود. ادبیات در مفهوم خاص و در شاخههای مختلف، سرشار از عناصر فولکلور است و توجه ویژه به آن در حوزۀ مطالعات میان رشته ای، نگرشی نو است.
سفرنامه نوعی گزارش است که سفرنامهنویس در آن اوضاع شهرها و سرزمینهایی را که بدان جا سفر کرده است، از زاویۀ دید خود و در نتیجۀ ارتباط مستقیم به تصویر می‌کشد. سفرنامهها دربردارندۀ اطلاعات مفیدی هستند که از طریق آن می توان به واقعیت‌های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی دورههای مختلف تاریخ ملت ها پی برد. همچنین یکی از
راههای مهم شناخت ملت ها و مقایسۀ آنها با یکدیگر و بهترین روش برای شناخت پدیده های گوناگون مرتبط با فرهنگ عمومی و ارتباطات اجتماعی است که حتی منابع تاریخی دربارۀ آن ها سکوت کرده اند.
این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی و با بررسی سفرنامۀ ابن بطوطه عناصر فرهنگ عامه و فرهنگ عمومی و ارتباطات اجتماعی ایرانیان (ادبیات فولکلور ایران) را بررسی می‌کند و به معرفی رفتارهای مبتنی بر فرهنگ عمومی از نگاه سفرنامه نویس مغربی- که در دورۀ مغول به نقاط و شهرهای مختلف ایران سفر کرده است- می پردازد. یافتههای پژوهش نشان می دهد که عناصر فولکلور در سفرنامۀ ابن بطوطه در بخش ایران جایگاه خوبی دارد و نمود این عناصر، بیشتر در زمینۀ عادات غذایی و وصف خوردنی هاست.
منبع: فرهنگ و ادبیات عامه، دوره 4، شماره 11، آذر و دی 1395
