شهره جوادی؛ عفت بستار
چکیده: هنر ساسانی هنر«ایرانی نو» است که سنت های هخامنشی و پارتی را در خود جای می دهد. معماری ساسانی با گنبدهای عظیم آجری خودنمایی می کند در حالیکه همواره در ارتباط با طبیعت و منظر بوده است. نقش برجسته های ساسانی اسناد مهم و معتبری از اوضاع سیاسی – مذهبی و اجتماعی در این عصر می باشد.
این نقش برجسته ها معمولا در مقابل سرابها و رودخانه ها برپا شده است و اکثراً درناحیه فارس و سپس نزدیک شهر کرمانشاه در کنار جاده ابریشم دیده می شوند. مراسم تاج بخشی، جنگ، شکار و جشن از موضوعات عمده دیوارنگاره های ساسانی است که در این موضوعات عناصر منظر مانند: آب، کوه، درخت، انواع گیاهان و پرندگان نقش مهمی را به عهده دارند و از آنجا که منظره سازی ساسانیان بر مبنای تفکرات و اعتقادات ایشان ناشی از سه دن: مزدیسنا، زرتشت و مهرپرستی است و در تمام این ادیان به خصوص زرتشت، اشارات بسیاری به طبیعت و آب و گیاه شده. بنابراین طبیعت گرایی در آثار هنری آنها نقش اصلی را دارد. در این خصوص برخی از عناصر طبیعی و نمادین مانند: کوه، برکه ی آب، درخت و گیاهان، شکوفه های گل بر سر آناهیتا، قطرات آب روی لباس خسرو پرویز و غیره در این نقش برجسته ها دارای بار فرهنگی و اعتقادی می باشند. هم چنین در این بررسی نقش و نگاره هایی مانند: گل لوتوس (نیلوفر آبی)، درخت زندگی و پرندگان نمادشناسی شده است.
فرضیه: عناصر منظر در نقش برجسته های ساسانی جنبه نمادین داشته که بر اساس اعتقاد و تفکر ساسانیان شکل گرفته است.
منبع: باغ نظر، دوره 1، شماره 2، اسفند 1383
