ترجمه حسین تولاّیی خوانساری
Historian128@gmail.com
1.مقدمه
برخی از مورخان پزشکی قرن گذشته به اشتباه ثبتکردهاند که عمل سزارین در بین مسلمانان به طور جدی ممنوع بود. این عقیده بدون تحقیق در صحت و اعتبار آن مکرراً نقل شده است. تحقیق در منابع کهن اسلا‌مي‌موجود میتواند منجر به شواهدی شود که با چنین نظری در تضاد باشد. در حقیقت محققان اسلاميسدههای میانه نه تنها اولین کسانی بودند که در باره این عمل نوشتند بلکه این عمل را در تصاویر شرح و در اشعار توصیف کردند. با توجه به قدمت آن دوران، به دور از انصاف است که آنها را با محققان دوران بعد مقایسه کنیم. اما دستاوردهایشان باید ارزشمند تلقی شود.[i]
تصویر1: مینیاتوری از شاهنامه فردوسی که نشان دهنده تولد رستم است منبع: کتابخانه کاخ توپکاپی، MSH 1479.
- گفتگو در باب منابع تاریخی
در طول نیم قرن گذشته برخی از مورخان علم پزشکی به اشتباه ثبت کردند که بزرگان اسلا‌مي‌در سده‌های میانه با گسترش عمل جراحی به طورعام مخالف بودند و به طورخاص عمل سزارین را ممنوع کردند. از این زمان به بعد، این نظر بدون هیچ پرسشی در باب اعتبار و صحت آننقل شده است. یک منبع درباره عمل سزارین که به صورت مرتب نقل کرده است از آن یک پزشک ارتش فرانسه است. در سال 1863میلادی ،ک.ریکو[1] کتابی درباره قوانین پزشکی در عربستان نوشت.]1[ او اشاره کرد که عمل سزارین، به صورت جدی توسط سیدی خلیفه[2]ـ کسی که نظرش در موضوعات اخلاقی در بین مسلمانان، اهمیت زیادی داشت ـ ممنوع شده بود. نویسنده به اینکه مقام و جایگاه سیدی خلیفه راـ که در متون اسلا‌مي‌ناشناخته است ـ مشخص کند توجه نداشته است. در هرحال عقیده یک شخصِ قرن 19میلادی نمی‌تواند به امورپزشکی دورههای پیشین عطف به ماسبق شود و متأسفانه نظر ریکو اغلب به عنوان یک نظر قابل قبول در طول تاریخ پزشکی اسلا‌مي‌نقل شده است.
در سال 1944میلادی یونگ[3]درباره تاریخ عمل سزارین نوشت: «محمدیسم ]اسلام[ به طورجدی عمل سزارین را ممنوع و دستور داده است، هر بچهای که به این صورت متولد شود باید بلافاصله هلاک گردد چراکه او فرزند شیطان است.»]2[ این بیان،منطبق بر گفته ریکواست، اما بدون استناد به هیچ منبع دینینقل شده است. بیشتر نقل قولهای متأخر، منقول از رایت[4] است که او نیز نوشت، دین مسلمانان این عمل را به طور قطعی منع کرده است.]3[ این نظر بار دیگر بدون هیچ مدرک محک‌مي‌بیان گردید، اما به صورت مبهم و سربسته بحث شد که عمل سزارین در نوشتههای برخی از طبیبان بزرگ اسلاميسدههای میانه نیز اشاره نشده است. ولی در همان پارگراف نویسنده بیان میکند که هیچ یک از نویسندگان بزرگ پزشکی اروپایی نیز به این عمل اشاره نکردهاند. برای مثال ایچوریوس راسلین[5] در اثر مشهورش روزگارتن[6] (باغ گل رز) که در 1513میلادی چاپ شد.
[1]. c. Rique
[2]. SidiKhalif
[3].Yong
[4]. wright
[5]. EuchariusRaslin
[6]. Rosegarten:
منبع :
جستارهايي در ميراث اسلامي (مجموعه مقالات، يادداشت‌ها، اسناد و متون)
دفتر دوم(ويژه‌نامة تاريخ پزشكي و طب سنتي)
به كوشش: دكتر یوسف بیگ‌باباپور
