جواهرنامه، از مؤلفی ناشناخته در دورۀ تیموری (نیمۀ اوّل سدۀ 9ق.)، از روی دستنویس شهاب الدین کاتب (اوایل دورۀ صفوی) متعلق به موزه و کتابخانۀ آثار خطی دکتر محمدصادق محفوظی، به انضمام 4 رساله جواهرنامه دیگر، به کوشش دکتر یوسف بیگ باباپور، در 350 صفحه منتشر شده است.
در مقدمه می خوانیم: جواهرنامه ای که مرحوم تقی بینش در فرهنگ ایران زمین، شمارۀ 12 به سال 1343 (صص273 – 297) چاپ کرده، جواهرنامه ای است از مؤلفی ناشناخته که در برخی فهارس و منابع آن را به خواجه نصیرالدین طوسی نسبت داده اند که بی شک درست نیست. این تسامح اوّل بار در نشریۀ نسخه های خطی دانشگاه تهران (ج2) که نسخه ای از آستان قدس رضوی در آن گزارش شده بود و آن را به خواجه نصیرالدین طوسی نسبت داده بودند. استاد بینش می نویسد: «در جلد دوم نشریۀ کتابخانۀ مرکزی دانشگاه طهران، قسمتی از جواهرنامۀ منسوب به خواجه نصیر نقل گردید و تذکر داده شد که اوّلاً آنچه نقل شده از نسخۀ کتابخانۀ آستانۀ رضوی است؛ ثانیاً چون نسخه کامل نبوده، فقط پنج باب از اصل کتاب است (زیرا کتاب 12 باب دارد و نسخۀ آستانه فقط 5 باب: از باب هشتم تا دوازدهم)؛ ثالثاً نسخه ای از نفایس الفنون آملی به دست نگارنده رسیده است که رسالۀ جواهرنامه را در آخر ضمیمه دارد. اینک برای مزید استفادۀ خوانندگان ارجمند و علاقه مندان متن کامل جواهرنامه را در اینجا چاپ می کند؛ در ضمن تذکر می دهد که جواهرنامه از خواجه نصیر نیست و انتساب آن، به خواجۀ طوسی باطل است؛ و اگر هم خواجه جواهرنامه ای داشته، این کتاب که در دست است، نیست. دلیل ذکر نام شاهرخ پادشاه تیموری است (متوفای 850ق./1447م.) که مدتها بعد از خواجه نصیر (672ق./1272م.) می زیسته و مؤخر بر او بوده است. در هر حال با نشر چاپ حاضر متن جواهرنامه به طور تمام و کمال در دسترس دوستداران کتاب قرار می گیرد».
در هر صورت، این اثر هرچند از خواجه نیست و متعلق به دورۀ تیموری است و در نیمۀ اوّل قرن نهم هجری در زمان حکومت شاهرخ تألیف شده و از او با عنوان «انار الله برهانه» یاد می کند، به نوبۀ خود ارزش تاریخی و اجتماعی زیادی دارد. اطلاعاتی از ارزش جواهرات در هند می دهد و واحدهای پولی و میزان و مکاییل را بیان می کند. از بدلکاری جعّالان خبر می دهد که جواهرات بدل می سازند و به جای اصل می فروشند و…
ملاک ما در ارائۀ این متن نسخۀ خطی مجموعه شخصی و موزۀ آثار هنری دکتر محمدصادق محفوظی در تهران بوده و برخی کاستی ها را با چاپ مرحوم بینش تکمیل نمودیم؛ هرچند تفاوتهای عمده در این دو نسخه مشهود است. نسخۀ ما، در قطع جیبی در 16 برگ به خط شهاب الدین کاتب، نستعلیق نویس اواخر تیموری و اوایل صفوی است؛ هرچند نستعلیق وی عیاری ندارد، امّا به عنوان دورۀ پیدایش نستعلیق نویسی می تواند مورد تحقیق و بررسی بیشتر پژوهشگران این حوزه قرار گیرد.
