افسانه حصیری
درآمد:
یکی از مساجد باستانی مراغه، مسجد شیخ بابا است. این مسجد در سدۀ نهم هجری توسط یکی از عرفا بنا شده است. یک ستون سنگی استوانه‌ای به نام «ستون ايپليك»1 متشکل از بیست طبقه سنگ روی هم به ارتفاع پنج متر که محیط آن 186 سانتیمتر است. شصت سانتیمتر از پایین ستون صاف و بدون نوشته است و بالای آن حدود 160 سانتیمتر نوشته‌ای به خط زیبای ثلث دارد متضمن نام سلسله مشایخ مراد. بانی مسجد فتح الله بن حاجی خلیل الله بن عبیدالله، مرید با واسطة کمال الدین شیخ باباست، مسجد را در سال 864 هـ.ق به نام شیخ بابا بنا کرده و در این سنگ نام مشایخ و مرادهای شیخ بابا و خود بانی ذکر گردیده و به ترتیب از حضرت رسول اکرم (ص) و حضرت علی (ع) آغاز شده و به نام شیخ ابراهیم ختم گردیده است. پاره‌ای از نوشته‌های ستون هنگام تجدید بنا و تعمیر مسجد فرو ریخته از آنچه خوانده می‌شود، چنین است:
« … فی متابعه الانبیاء و الاولیاء، سیدنا کمال الدین و مولانا فخرالله و الدین شیخ بابا، هذه سلسله المشایخ رحمهم الله… حضرت رسالت علیه السلام، امیر المومنین علی کرم الله وجهه، شیخ حبیب بصری عجمی، شیخ داود طائی، شیخ معروف کرخی، شیخ سری سقطی، شیخ جنید بغدادی، شیخ شمس الدین دینوری، شیخ احمد قاضی دینوری، قاضی امام احمد بن محمد، شیخ ابی النجیب عبدالقادر سهروردی، شیخ قطب الدین احمد ابهری، شیخ رکن الدین محمد سجاسی، شیخ شهاب الدین محمود تبریزی، سيد جمال الدین، شیخ ابراهیم زاهد الجیلی، شیخ بابا، شیخ مصطفی، شیخ یعقوب، شیخ…، شیخ ابراهیم. امر بعماره هذا المسجد المبارکه فتح الله بن حاجی خلیل الله بن عبیدالله التابانی فی تاریخ سنه اربع و ستین و ثمانمائه. عمل علی حجار کتیبه جلال‌الدین شیخ مجاهد، شیخ بایزید، شیخ شهاب‌الدین»:
پس معلوم می‌گردد كه نویسندة خط ستون جلال الدین و حجار آن علی نام داشته است.
علاوه بر این ستون ارزشمند، دو قطعه سنگ قبر مرمرین بلند حجاری شده در دو سوی محراب مسجد نصب گردیده که هر دو کتیبه و نقشهايی دارند. یکی متعلق به یکی از امرا یا پهلوانان و دیگری متعلق به قبر شیخ گلابی است.
تاریخ فوت صاحبان هر دو قبر که حتماً بر دو سنگ منقوش بوده در زیربنا مانده است.
کتیبة قبری نیز به دیوار غربی مسجد نصب شده که تازه و صاحب آن در سال 1306 هـ.ق. درگذشته است.
نمايي از مسجد و دو سنگ قبر مرمرين در آن
[1]. اين ستون اكنون به موزة تخصصي ايلخاني مراغه انتقال يافته و آنجا نگهداري مي‌شود.
منبع :
جستارهايي در ميراث اسلامي (مجموعه مقالات، يادداشت‌ها، اسناد و متون)
دفتر سوم (ويژه‌نامة مراغه‌پژوهي)
به كوشش: دكتر مسعود غلاميّه، دكتر یوسف بیگ‌باباپور
