عبدالکریم گلشنی
هانس روبرت رومر۱ ایران‌شناس آلمانی، استاد و رئیس بخش شرق‌شناسی دانشگاه آلبرت لودویگ فرایبورگ و بنیان گذار مؤسسه شرقی بیروت (المعهد الالمانی للابحاث الشرقیه). او در ۱۹۱۵مر۱۲۹۳ش در تریر به دنیا آمد و در بن، برلین و گوتینگن به تحصیل پرداخت.
رساله دکتری‌اش را در ۱۹۳۸مر۱۳۱۷ش، با عنوان «انحطاط ایران بعد از مرگ اسماعیل شقی» (۱۵۷۷ـ۱۵۸۱)، زیر نظر والتر هینتس۲ در دانشگاه گئورگ آوگوست گوتینگن نوشت و در ۱۹۳۹ر۱۳۱۸، آن را در شهر وورتسبورگ به چاپ رسانید. رومر در ۱۹۴۹ر۱۳۲۸، که فرهنگستان علوم و ادبیات در ماینتس تاسیس شد، به مدیریت آن منصوب گردید. پژوهش‌های این فرهنگستان در سه شعبه فلسفه و علوم اجتماعی، ادبیات و ریاضیات و علوم طبیعی صورت می‌گرفت که به نحوی با ایران دوره اسلامی ارتباط داشت و زیر نظر متخصصان مطالعات ایران‌شناسی در «کمیسیون شرقی» انجام می‌گرفت.رومر در تلاش برای ارتقای مصالح خاورشناسی آلمان، ۱۹۵۰ تا ۱۹۵۶ر۱۳۲۹ـ ۱۳۳۵ش، با همکاری هلموت شل۳ ـ استاد افتخاری دانشگاه ماینتس ـ «مجله شرق شناسی آلمان» و دیگر مجامع علمی، در چاپ و نشر بخشی از آثار خاورشناسان درباره ایران، در مجموعه‌ای به نام «انتشارات کمیسیون شرقی فرهنگستان علوم و ادبیات در ماینتس» فعالیت مستمر داشت.
آثار علمی
آثار رومر که در فهرست انتشارات ایرانی فرایبورگ به ثبت رسیده‌اند، عبارتند از:
۱ـ «مسائل حافظ‌پژوهی و چگونگی راه‌حل آنها» که در ۱۹۵۱ر۱۳۳۰ش در ویسبادن چاپ شد.
۲) «ترسّلات دولتی عصر تیموریان: شرفنامه عبدالله مروارید در سنجش نقد» که در ۱۹۵۲ر۱۳۳۱ در ویسبادن به چاپ رسید. رومر این اثر را در ۱۹۵۰ر۱۳۲۹ به عنوان رساله مخصوص ورود به هیأت علمی دانشگاه ماینتس به پایان برده بود.
۳) ترجمه و شرح آلمانی شمس‌الحُسن (تذکره‌ای از مرگ تیمور تا ۱۴۰۹، اثر تاج‌السلمانی) که در ۱۹۵۶ر۱۳۳۵ ش در ویسبادن منتشر شد.
رومر توسعه ارتباط دانشگاهی با سرزمین‌های شرق اسلامی را به منظور ایجاد وضع مطلوب برای استادان آلمانی، ضروری می‌دانست. به این سبب از تمایل مؤسسه باستانشناسی آلمان و مجمع تحقیقات شرقی به همکاری تخصصی نمایندگی‌های مؤسسه در خارج با مستشرقان، استقبال کرد و پس از توافقی که در فرهنگستان به عمل آمد، خود در ۱۹۵۶ر۱۳۳۵ به عنوان کارشناس امور شرقی به قاهره رفت و برخی برنامه‌های علمی و فرهنگی درازمدت را با همکاران مؤسسه باستانشناسی آلمان، شعبه قاهره، هماهنگ ساخت. او با چاپ کتاب «کَنزالدُّرَر و جامع‌الغُرَر» اثر ابن‌دواداری، در مجموعه «منابع تاریخ مصر اسلامی»، فعالیت انتشاراتی‌اش را این بار در مصر شروع کرد. رومر تصحیح انتقادی جزء نهم این کتاب (شامل حوادث سالهای ۶۹۹ تا ۷۳۵)، را به عهده گرفت. کار تصحیح آن ۳۵ سال به درازا کشید و در ۱۹۹۵ر۱۳۷۴ش، به چاپ رسید.
رومر به مساعدت دولت آلمان و کمک‌های مالی موقوفات، در ۱۹۶۱ر۱۳۴۰ش «مؤسسه شرقی» را در بیروت تأسیس کرد و تا ۱۹۶۳ر۱۳۴۲ سرپرستی آن را در دست داشت. او به منظور ایجاد جایگاهی مطلوب برای پژوهندگان مطالعات خاورشناسی در آن شهر، به حمایت از نشریه «مجموعه اسلامی» که هلموت ریتر آن را در ۱۹۲۸ر۱۳۰۷ بنیان نهاده بود و نشریه «متون و تحقیقات بیروت» پرداخت. وی همواره به مؤسسه شرقی بیروت علاقه نشان می‌داد و از ۱۹۷۲ تا ۱۹۸۴ر۱۳۵۱ ـ ۱۳۶۳ش، ریاست کل مجمع تحقیقات شرقی را به عهده داشت. او نظری هم به گنجینه‌های نسخ خطی شرقی در استانبول داشت و پیام ریتر، که همکاران و استادان را برای تصحیح و نشر گنجینه‌های خطی آن دیار به استانبول فرا می‌خواند، با اهمیت تلقی می‌کرد. رومر در ۱۹۶۳ر۱۳۴۲ به دعوت دانشگاه فرایبورگ، تدریس در بخش نوبنیاد اسلام‌شناسی آن را پذیرفت. او با تشکیل سمینار شرق‌شناسی و تحول در جذب دانشجو و ایجاد وضع مناسب برای نوشتن پایان‌نامه‌های دکتری، کفّه نشر کتاب و رساله را سنگین‌تر کرد. توصیه او به دانشجویان در گزینش نسخه‌های خطی شرقی به عنوان موضوع تحقیق و انتقال تجارب خود به آنان، کار تصحیح متون فارسی را رونق بخشید. چاپ انتقادی «خلاصه‌التواریخ» قاضی احمد قمی(فصل راجع به شاه عباس اول، ترجمه و تنظیم‌هانس مولر در ویسبادن ۱۳۴۳شر۱۹۶۴) نمونه‌ای از آن است.
رومر در سخنرانی خود در سمینار یک‌روزه اشتوتگارت (۲۷ ژانویه ۱۹۷۶ر۷ بهمن ۱۳۵۴)،که دولت آلمان به مناسبت تأسیس دانشگاه آلمانی‌زبان در ایران، برگزار کرد، با اشاره به قیام شاه اسماعیل اول صفوی از گیلان (۹۰۴ر۱۴۹۹) و پیوند آن با وحدت مذهبی ـ سیاسی ایران در پنچ قرن اخیر، انتخاب استان گیلان را برای تأسیس دانشگاه آلمانی‌زبان ارجح دانست.
رومر در ۱۹۸۳ر۱۳۶۲ش بازنشسته شد، لیکن دلبستگی وی به ترجمه و تألیف تا پایان عمرش باقی بود. او در مجلد ششم «تاریخ ایران کیمبریج»، بخش اول تا پنجم، شامل سلسله‌های جلابریان و مظفریان و سربداران، دوره تیمور و جانشینانش، ترکمانان و صفویان را تألیف کرد که در ۱۹۸۶ر۱۳۶۵ش به چاپ رسید و در ۱۹۸۹ر۱۳۶۸ش، با افزوده‌هایی از سوی مؤلف با نام «ایران در راه عصر جدید»: تاریخ ایران از ۱۳۵۰ تا ۱۷۵۰، به عنوان جلد چهلم «متون و تحقیقات بیروت» منتشر شد. او ترجمه آلمانی ظفرنامه نظام‌الدین شامی، شامل وقایع سالهای ۸۰۴ تا ۸۰۶ تاریخ سلطنت امیرتیمور، را پس از تکمیل مقدمات، در واپسین سالهای حیات خود، با همکاری مونیکاگرونکه۴ برای نشر در مجموعه «تحقیقات اسلامی فرایبورگ» آماده ساخت. فهرست مفصل آثار او در جشن‌نامه‌ای که به مناسبت ۶۵ سالگی‌اش برگزار شد، در مجلد ۲۲ مجموعه (متون و تحقیقات بیروت) (۱۹۷۹ر۱۳۵۸ش) آمده است. او در ۱۹۹۷ر۱۳۷۶ش از دنیا رفت.
* دانشنامه جهان اسلام
پی‌نوشت‌ها:
۱Roemer 2.Hinz 3.scheel
