فرهاد عبداللهی
به مناسبت افتتاح تلویزیون ملی ایران
درسال ۱۳۳۷ خورشیدی حبیبالله ثابت پاسال، سرمایهدار بخش خصوصی، تأسیس یک فرستنده تلویزیونی را به دولت وقت پیشنهاد داد و دولت نیز پیشنهاد او را پذیرفت و برای آنکه کار جنبه قانونی داشته باشدمجلس شورای ملی در29 تیر ماه سال ۱۳۳۷، مادهای با چهار تبصره به تصویب رساند:
ماده واحده – دولت مجاز است یک دستگاه فرستنده (تلویزیون) و کلیه لوازم آن (به تشخیص وزارت پست و تلگراف و تلفن) که در تهران نصب و به کار میافتد از پرداخت حقوق و عوارض گمرکی معاف و از تاریخ شروع به کار تا پنج سال از پرداخت مالیات معاف نماید.
تبصره۱- دستگاه مزبور از نظر رعایت اصول فنی تابع دستور وزارت پست و تلگراف و تلفن بوده و از نظر تنظیم و اجرای برنامهها مطیع مقررات و دستور اداره کل انتشارات و رادیو خواهد بود.
تبصره۲- معافیت مذکور از حقوق گمرکی فقط محدود است به صورت لوازمی که وزارت پست و تلگراف تشخیص میدهد و دستگاههای گیرنده تلویزیون مشمول این معافیت نبوده و از نظر پرداخت حقوق و عوارض گمرکی در حکم دستگاههای رادیو خواهد بود.
تبصره۳- مشخصات فنی این دستگاه تلویزیون را دولت ظرف پانزده روز از تاریخ تصویب این قانون برای اطلاع عموم اعلام خواهد کرد.
تبصره۴- وزارتخانههای پست و تلگراف و تلفن – دارایی – گمرکات و انحصارات مأمور اجرای این قانون هستند.
قانون فوق پس از گذر از مجلس سنا در جلسه یکشنبه بیست و نهم تیرماه 1337 به تصویب مجلس شورای ملی رسید. به موجب این قانون، اجازه داده شد فرستنده تلویزیونی در تهران زیر پوشش وزارت پست و تلگراف و تلفن ایجاد شود. این فرستنده تا پنج سال از پرداخت مالیات معاف بود و تمام برنامههای آن از مقررات اداره کل انتشارات پیروی میکرد. با توجه به معافیتهای گمرکی و مالیاتی که تصویب این قانون برای راهاندازی فرستنده تلویزیون در پی داشت، میتوان آن را مشوق حبیبالله ثابت برای این کار دانست. شاید به همین جهت بود که او با فاصله نسبتاً کمی از تصویب این قانون، با فراهم کردن زمینهها نخستین فرستنده تلویزیون در ایران را آماده افتتاح کرد.
تلویزیون ایران در روز جمعه یازدهم مهرماه 1337 افتتاح شد. مراسم افتتاح نخستین فرستنده تلویزیون از ساعت ۵ بعدازظهر با پخش پیام محمدرضا پهلوی که از کاخ سلطنتی قرائت شد به اضافه پخش فیلم مسافرت او به ژاپن، قرائت پیام نخستوزیر و صحبتهای وزیر پست و تلگراف و حبیبالله ثابت پاسال و پسرش ایرج (مدیرعامل تلویزیون) و پخش چند برنامه نمایشی و موسیقی آغاز شد.
برنامههای تلویزیون ایران از فردای آن روز یعنی شنبه دوازدهم مهر به طور رسمی آغاز شد. در ابتدا هر روز، ازساعت ۱۸ تا ساعت ۲۲ برنامه ادامه داشت. در این چهار ساعت معمولاً هر روز ابتدا برنامههایی مخصوص خردسالان و کودکان و سپس برنامههای ورزشی، فیلم سینمایی، تدریس زبان، اخبار، بحث روز پخش میشد.
روزنامه اطلاعات در یادداشتی دو روز بعد از افتتاح فرستنده تلویزیون در صفحه دوم خود این اتفاق را یک جهش اجتماعی خواند: «… صرفنظر از اختراعات وحشتانگیز جنگی، هنوز تلویزیون آخرین و جدیدترین اختراعی است که علم و تمدن انسانی به آن دست یافته… تلویزیون تنها وسیله تفریح و تفنن نیست بلکه در درجه اول از حساسترین وسایل ارتباطی بوده و در تمام کشورهایی که از آن بهرهمندند مورد استفاده آموزشی و هنری قرار میگیرد. با کثرت گرفتاریهایی که در زندگی جدید برای انسانها به وجود آمده است زمان آنقدر کوتاه به نظر میرسد که میتوان گفت دیگر ظرفیت در بر گرفتن تمام کارها را ندارد و باید بسیاری از کارها را در ضمن کار دیگر انجام داد. کارگری که ضمن کار در کارخانه فیلم تماشا میکند یا سخنان یک شخصیت علمی و اجتماعی را که در اتاق خود سخن میگوید میشنود و خود او را هم میبیند، چندین کار را در آن واحد انجام میدهد، زن خانهداری که ضمن پرستاری کودک و انجام کارهای خانه خود از حضور در یک جلسه سخنرانی یا مصاحبه مطبوعاتی محروم نمیشود از وقت خود چندین استفاده به عمل میآورد که اکنون با داشتن تلویزیون این قبیل استفادهها برای مردم کشور ما نیز میسر و ممکن میشود…»
پس از یک سال از تأسیس، تلویزیون ایران برنامههای روزانه خود را در تهران، به پنج ساعت افزایش داد و در سال 1340، فرستنده دیگری در آبادان و یک فرستنده تقویتی هم در اهواز تأسیس کرد.
رونق کار تلویزیون ایران و شناسایی این رسانه بهعنوان ابزار نشر فرهنگ و تبلیغات، دولت ایران را به فکر جدی تأسیس یک مؤسسه تلویزیونی انداخت. در سال 1343، یک گروه فرانسوی از سوی سازمان برنامه و بودجه مأمور بررسی و طراحی یک مرکز تلویزیونی شد. سرانجام پس از تصویب طرح ایجاد تلویزیون ملی ایران، یک دستگاه کوچک به وجود آمد و با امکاناتی ساده، پخش برنامههای آزمایشی را در سال 1345 آغاز کرد.
امکانات فنی تلویزیون در آن زمان به یک استودیو، سه دوربین و دو دستگاه ضبط مغناطیسی محدود میشد و از آنجا که فرستنده تلویزیون ایران با سیستم 525 خطی امریکایی کار میکرد و سیستم تلویزیون ملی 625 خطی اروپایی بود، تلویزیون ملی با نصب یک فرستنده دو کیلو واتی با سیستم 525 خطی بر بالای ساختمان هتل هیلتون، امکان استفاده از این شبکه را برای همه دارندگان تلویزیون با سیستمهای مختلف امکانپذیر کرد.
در هفدهم مرداد ماه 1347، نخستین مرکز شهرستانی تلویزیون در ارومیه گشایش یافت و چند ماه بعد، مرکز تلویزیون بندرعباس شروع به کار کرد و فعالیت مراکز تلویزیونی بتدریج یکی پس از دیگری آغاز شد.
در سال 1348، به منظور افزایش امکانات فنی تلویزیون، دستگاه زمینی ماهوارهای مخابراتی اسد آباد همدان تبادل برنامههای تلویزیونی را با ایستگاههای خارجی میسر ساخت و دولت، تلویزیون ایران را ازحبیبالله ثابت پاسال خریداری کرد و با پیوستن تلویزیون ایران به تلویزیون ملی، پخش دو برنامه تلویزیونی، از دو کانال مختلف ادامه یافت.
به این ترتیب با تأسیس نخستین فرستنده تلویزیونی در ایران گام اول برای باز شدن پای جعبه جادو به خانه ایرانیان برداشته شد. دستگاهی که با گذر سالها گرچه تغییرات زیادی کرد ولی هیچ وقت جایی را که در خانه مردم پیدا کرده بود، از دست نداد. تلویزیون مثل خیلی اختراعات دیگر با سر و صدا آمد اما برخلاف سایر ابداعات بشر، با گذشت زمان کهنه نشد و ماندنی ماند.
منبع: روزنامه ایران
