نویسنده: محمد بهنامفر
چکیده: از سنایی شاعر دوران ساز و پرآوازه قرن ششم علاوه بر اشعار او آثاری به نثر باقی مانده که محدود به چند نامه است و استاد نذیر احمد آنها را جمعآوری کرده و نام مکاتیب سنایی را بر آنها گذاشته است.نگارنده در این مقاله به تحلیل ساختار و سبک این مکاتیب پرداخته و اهمیت آن را در سیر تکاملی نثر فارسی نشان داده است.
نتیجه تحقیق نشان میدهد که نثر این کتاب بینابین و در واقع نمونهای است از نثر منشآت و ترسّلات در این دوره که از نثر مرسل فنیتر است.هرچند مکاتیب سنایی تمام مختصات نثر فنی را کم و بیش داراست اما از مقایسه اجمالی آن با دیگر آثار منثور این دوره در مییابیم که مختصات نثر مصنوع در آثار قبل از آن- مانند چهار مقاله نظامی عروضی- کم رنگتر و در آثار بعد از آن- مانند منشآت خاقانی- پررنگتر است؛ یعنی ضمن اینکه سیر تکاملی نثر را ساده به مصنوع نشان میدهد، بیانگر این است که سنایی در کاربرد مختصات نثر فنی جانب اعتدال را فرو نگذاشته است.
ضمناً از آنجا که ساختار برخی از نامهها با دیگر مکاتیب متفاوت است و مجموعه این مکاتیب به صورت یک اثر ادبی کامل به دست خود سنایی تدوین نشده و اخیراً جمعآوری و چاپ گردیده است در صحت انتساب برخی از این نامهها به سنایی جای تردید است.البته در غالب این مکاتیب ارکان اصلی منشآت اخوانی با تفاوتهایی در سبک بیان و جزئیات دیده میشود.
منبع: ادبیات عرفانی، دوره 1، شماره 1، بهار و تابستان 1388
