نویسنده: نصرالله پورجوادی
چکیده: تاریخ فعالیت های هنری و فرهنگی و علمی شهرهای قدیم ایران به درستی شناخته نشده است و در این باره اطلاع زیادی نداریم. برای بررسی وضع فرهنگی هر شهر در هر دورۀ خاص لازم است که هم شخصیت های علمی و ادبی و هنری شهر را بشناسیم و هم آثار ایشان را. از جمله هنرها یا صنایعی که در شناخت وضعیت فرهنگی شهر مؤثربوده است هنر کتاب پردازی در هر شهر، از تهیۀ کاغذ گرفته تا کتابت و تذهیب و جلد سازی و صحافی است و بهترین و موثق ترین راه برای شناخت صنعت کتاب هم بررسی انجامۀ نسخه های کتابت شده در آن شهر است.
در این مقاله مؤلف به بررسی شش مجموعۀ خطی که بر اساس انجامۀ نسخه در شهرها و مناطقی مختلف چون آذربایجان و شیراز و اصفهان کتابت شده اند و موضوع مندرجات آنها نیز عمدتاً فلسفه و کلام و عرفان و علوم ریاضی و هیأت و غیره است، می پردازد. این نمونه ها تا حدودی سیر فلسفه و علوم عقلی را در شهرهای غرب ایران از قرن ششم به بعد نشان می دهد. بر این اساس در قرن های هفتم و هشتم هجری، مرکز فلسفه و علوم عقلی در آذربایجان، بخصوص مراغه و تبریز بود و سپس در قرن نهم تا اواسط قرن دهم هجری، شیراز و پس از آن اصفهان این مرکزیت را پیدا کردند.
نامه بهارستان سال سوم 1381 شماره 5
منبع: پرتال جامع علوم انسانی
