ناصر عظیمی
به مناسبت 22 تیر ماه روز سقوط استبداد صغیر
نقش تاریخی مشروطه ی گیلانی در بازگرداندن مشروطه ی ایرانی ، نقش بی بدیلی بوده است که تاریخ نویسان معاصر ایرانی و حتا ما گیلانیان نیز آن را زیر سایه ی مبارزات قهرمانانه ی مجاهدین مشروطه ی تبریز ، ستارخان و باقرخان قرار داده و اهمیت تاریخی آن را نادیده گرفته ایم. به نظر می رسد در این میان تنها فریدون آدمیت بوده که به اهمیت تاریخی کار سترگی که مجاهدین مشروطه ی گیلانی بدان دست زدند، اشاره کرده و کوتاهی تاریخ نویسان ایرانی را نیز در همین رابطه متذکر شده است. او گفته است :« می دانیم که [ در آستانه ی فتح تهران] تبریز موضع دفاعی بخود گرفته بود، چه رسد به اینکه در فکر گرفتن پایتخت باشد یا عزل محمد علی شاه را بخواهد. این کار را انقلابیان گیلان از عهده برآمدند. حتی چنانکه خواهیم دید انجمن ایالتی تبریز بر آن شد که ملّیون را از حرکت به سوی تهران باز دارد. اما فرماندهان حقیقی اردوی ملی ( نه سپهدار تنکابنی) آن رای را طرد کردند. نکتۀ با معنی دیگر اینکه، مشارکت اردوی بختیاریان در فتح پایتخت، عکس العملی بود در برابر پیشروی مجاهدان گیلان ، ورنه بختیاریان ، نخست قصد آمدن به تهران را نداشتند بلکه در پی این بودند که فرمانروایی خود را در منطقۀ اصفهان به دولت مرکزی تحمیل گردانند. به عبارت دیگر سیاست حرکت انقلابی را مجاهدان گیلانی تعیین کردند( حقیقتی که تاریخ نویسان مشروطیت به روشنی تمیز نداده ا ند».
نگارنده ی این سطور در تدوین جلد دوم کتاب« تاریخ گیلان( از آغازِ ورود شاه عباس اول به گیلان تا پایان انقلاب جنگل)» نیز برای نخستین بار متوجه ی اهمیت تاریخی این موضوع شد و در فصلی از این کتاب که تحت عنوان « مشروطه ی گیلانی؛ احیاء کننده ی مشروطه ی ایرانی» آمده به این نکته ی مهم پرداخته و در بررسی کتاب نیز آن را نه به دلیل گیلانی بودن بلکه به واقع به دلیل اهمیت تاریخی نقش آفرینان اجداد گیلانی ما در احیاء مشروطه در ایران و به استناد اسناد غیر قابل انکار برجسته کرده است. از این رو وقتی دوست ارجمند و فرزانه ام دکتر ناصرفکوهی مدیر سایت انسانشناسی و فرهنگ پیشنهاد کرد که می خواهد یک جلسه ی انسانشناسی را به بحث مشروطه اختصاص دهد و از من دعوت کرد که یک سخنرانی در باره ی مشروطه داشته باشم، من موقع را غنیمت شمرده و همین واقعیت تاریخ معاصر گیلان و ایران را برای سخنرانی انتخاب کردم و نام آن را « مشروطه ی گیلانی؛ احیاء کننده ی مشروطه ی ایرانی» قرار دادم.
تصویر: نقاشی سقوط استبداد صغیر و پیروزی مجاهدین مشروطه در روز 22 تیرماه 1288 خورشیدی در کاخ موزه ی سعدآباد . در این نقاشی سپهدار تنکابنی فرمانده ی مجاهدی گیلانی و سردار اسعد فرمانده ی مجاهدین بختیاری سوار بر اسب در وسط جمعیت دیده می شوند.
منبع: انسان شناسی و فرهنگ
