ساسان طهماسبی
بین تصوف و معتزله که هر دو در قرن دوم هجری به وجود آمده بودند، اختلافات جدی وجود داشت. اولین عامل تضاد آنها، پیوند صوفیه با مذاهب اهل حدیث (مذهب شافعی، حنبلی، مالکی، ثوری و ظاهری) بود؛ زیرا اهل حدیث مخالفان آشتی ناپذیر معتزله بودند؛ بر همین اساس، رویارویی صوفیه و معنزله اجتناب ناپذیر به نظر می رسید. علاوه بر آن، این دو مکتب بر سرمسائل متعددی با بکدیگر اختلاف داشتند؛ مهم‌ترین آنها نفی کرامات پیشوایان تصوف به وسیلۀ معتزله بود. در مورد صفات الهی، دیدار خداوند و مسئلۀ جبر و اختیار هم بین صوفیه و معتزله اختلاف وجود داشت. در نهایت مکتب معتزله پس از اینکه دوره ای از رشد و شکوفایی را در دورۀ آل بویه تجربه کرد، از بین رفت. در این جریان اشعری ها نقش عمده ای داشتند، اما نقش صوفیه نیز قابل توجه بود. این پژوهش بر آن است تا دلایل اختلاف صوفیه و معتزله و نقش صوفیه را در زوال معتزله بررسی کند.
مطالعات تاریخ اسلام، سال هشتم، بهار 1395، شماره 28
منبع: پرتال جامع علوم انسانی
