نصرالله صالحی
چکیده: در مقاله حاضر، سه سال ِ نخست مشروطه دوم (1330-1327) از منظر اندیشه تجدد و ترقی مورد توجه قرار گرفته و از سه جریان سیاسی و فکری درگیر با مسأله تجدد و ترقی سخن رفته است:
1- جریان تندرو (انقلابی)
2- جریان میانه رو (اعتدالی)
3- جریان اسلامی (اسلام گرا)
جریان تندرو نخست در مجلس اول در قالبی غیر حزبی و بعد در مجلس دوم در سیمای یک حزب منسجم و متشکل با نام اجتماعیون عامیون (حزب دموکرات) شکل گرفت. در شکل گیری این جریان سه نیرو مؤثر و دخیل بود.
جریان میانه رو نیز اگرچه ریشه در مجلس اول داشت اما در مجلس دوم و متأخر از جریان تندرو شکل گرفت. نحوه شکل گیری این دو جریان و رویکرد آنها به مقوله تجدد، صرفاً از منظر مرامنامه آنها، مورد بررسی قرار گرفته است.
جریان سوم که از ان به عنوان اسلام گرا یاد شده بر خلاف دو جریان پیش گفته خارج از حاکمیت بوده و حزب مشخصی آن را نمایندگی نمی کرده است اما سخنگویان مشخص و جراید معینی داشته است. دو جریده اصلی آنها مورد مطالعه قرار گرفته است.
تاریخ، بهار 1382، شماره 4
منبع: پرتال جامع علوم انسانی
